{"id":1840,"date":"2018-10-14T14:32:34","date_gmt":"2018-10-14T11:32:34","guid":{"rendered":"http:\/\/www.mahirsanli.net\/?p=1840"},"modified":"2018-10-14T14:32:34","modified_gmt":"2018-10-14T11:32:34","slug":"cengiz-aytmatov","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/cengiz-aytmatov","title":{"rendered":"Cengiz Aytmatov"},"content":{"rendered":"

Cengiz AYTMATOV<\/strong><\/p>\n

Cengiz Aytmatov\u2019un (\u00c7\u0131ng\u0131s der K\u0131rg\u0131zlar) yazar olarak r\u00fc\u015ft\u00fcn\u00fc ispatlamas\u0131 Toprak Ana ile olmu\u015ftur.\u00a0 T\u00fcrkiye\u2019de ad\u0131n\u0131 duyurmas\u0131 ise filmi \u00e7ekilen bir hik\u00e2yesi ile olmu\u015ftur.\u00a0 Kadir \u0130nan\u0131r, T\u00fcrkan \u015eoray ve Ahmet Mekin\u2019in usta oyunculuklar\u0131yla belleklere kaz\u0131d\u0131klar\u0131 \u201cSelvi Boylum, Al Yazmal\u0131m\u201d<\/strong> filmidir bu.\u00a0 \u00d6yle ki filmi izlemeyenler dahi \u201cSevgi neydi?\u00a0 Sevgi emekti\u2026\u201d <\/strong>s\u00f6zlerini bir \u015fekilde duymu\u015f, hatta kullanm\u0131\u015flard\u0131r.<\/p>\n

\"\"<\/p>\n

Cengiz Aytmatov 1928 y\u0131l\u0131nda K\u0131rg\u0131zistan\u2019\u0131n Talas eyaletine ba\u011fl\u0131, \u015eeker \u015fehrinde d\u00fcnyaya geldi.\u00a0 Babas\u0131 T\u00f6rekul Aytmatov, Sovyet K\u0131rg\u0131zistan\u2019\u0131nda \u00f6nemli g\u00f6revler alm\u0131\u015f, sosyalist d\u00fc\u015f\u00fcnce yap\u0131s\u0131na sahip bir b\u00fcrokratt\u0131.\u00a0 Tatar olan annesi Necime Hamziyevna Abdulvaliyeva ise tiyatro oyuncusuydu.\u00a0 D\u00f6rt karde\u015fin en b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fcyd\u00fc Cengiz.\u00a0 Baba T\u00f6rekul Aytmatov, Stalin d\u00f6neminde \u00f6nce halk d\u00fc\u015fmanl\u0131\u011f\u0131yla itham edilerek tutukland\u0131. (1937) 1 y\u0131l sonra ise yine ayn\u0131 su\u00e7a istinaden kur\u015funa dizildi.\u00a0 Hen\u00fcz 10 ya\u015f\u0131nda babas\u0131z kalan Cengiz Aytmatov\u2019un \u201cHalk d\u00fc\u015fman\u0131\u201d<\/strong> babas\u0131n\u0131n kemiklerine kavu\u015fmas\u0131 1991 y\u0131l\u0131na kadar m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131.<\/p>\n

Cengiz Aytmatov\u2019un \u00e7ocuklu\u011fu yaln\u0131zca babas\u0131z kalmas\u0131yla de\u011fil, olduk\u00e7a s\u0131k\u0131nt\u0131l\u0131 bir d\u00f6neme denk gelmi\u015f olmas\u0131 sebebiyle de \u00e7etin ge\u00e7ti.\u00a0 Sovyetler Birli\u011fi\u2019nin sosyalist sistemi oturtma sanc\u0131lar\u0131na 2. D\u00fcnya Sava\u015f\u0131\u2019n\u0131n b\u00fcy\u00fck s\u0131k\u0131nt\u0131lar\u0131 eklenmi\u015fti.\u00a0 Yeti\u015fkinlerin cepheye gitti\u011fi bu d\u00f6nemde g\u00fcndelik i\u015fler k\u00fc\u00e7\u00fck ya\u015flardaki \u00e7ocuklar\u0131n omuzlar\u0131na y\u00fcklenmi\u015fti.\u00a0 Veterinerlik ve ziraat e\u011fitimi alan Aytmatov bu d\u00f6nemde, hen\u00fcz 14 ya\u015f\u0131ndayken Tar\u0131m M\u00fcd\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u2019nde sekreterlik ve vergi tahsildarl\u0131\u011f\u0131 g\u00f6revlerini \u00fcstlendi.\u00a0 Bir ba\u015fka g\u00f6revi de K\u0131rg\u0131zlar\u0131n \u201cKara ka\u011faz\u201d <\/strong>ad\u0131n\u0131 verdikleri, sava\u015ftan gelen, kara haberlerin yaz\u0131l\u0131 oldu\u011fu resmi ka\u011f\u0131tlar\u0131 sahiplerine ula\u015ft\u0131rmakt\u0131.\u00a0 Her iki g\u00f6revi de sevmeyerek yerine getirdi.<\/p>\n

Sava\u015f\u0131n sona ermesiyle Aytmatov tahsilini tamamlama imk\u00e2n\u0131 buldu.\u00a0 Tahsilinin ilerleyen a\u015famalar\u0131nda babas\u0131n\u0131n \u201chalk d\u00fc\u015fman\u0131\u201d yaftas\u0131 hem kendisinin hem karde\u015flerinin kar\u015f\u0131s\u0131na s\u00fcrekli olarak \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131.\u00a0 Buna ra\u011fmen Aytmatov pes etmedi, m\u00fccadele ederek kendisinin ve karde\u015flerinin hak etti\u011fi e\u011fitimi almalar\u0131n\u0131 sa\u011flad\u0131.\u00a0 1956 y\u0131l\u0131na gelindi\u011finde edebiyat e\u011fitimi almak \u00fczere Maxim Gorki Enstit\u00fcs\u00fc\u2019ne kayd\u0131n\u0131 yapt\u0131rd\u0131.\u00a0 Ayn\u0131 d\u00f6nemde Sovyetler Birli\u011fi\u2019nin en bilindik yay\u0131n organ\u0131 olan Pravda\u2019da yazmaya ba\u015flad\u0131.\u00a0 Yaz\u0131lar\u0131n\u0131n ba\u015far\u0131s\u0131 sebebiyle de 1957 y\u0131l\u0131nda Sovyet Yazarlar Birli\u011fi\u2019ne kabul edildi.<\/p>\n

1963 y\u0131l\u0131 Cengiz Aytmatov i\u00e7in d\u00f6n\u00fcm noktas\u0131 oldu.\u00a0 Hen\u00fcz 35 ya\u015f\u0131ndayken, Toprak Ana ile \u201cLenin Edebiyat \u00d6d\u00fcl\u00fc\u201dne lay\u0131k g\u00f6r\u00fcld\u00fc.\u00a0 Bu \u00f6d\u00fcl\u00fc kazanan en gen\u00e7 edebiyat\u00e7\u0131yd\u0131.\u00a0 5 y\u0131l sonra ise \u201cB\u00fcy\u00fck Sovyet Edebiyat \u00d6d\u00fcl\u00fc\u201d n\u00fcn sahibi oldu.\u00a0 Ayn\u0131 y\u0131l K\u0131rg\u0131zlar\u0131n milli yazar\u0131 olarak ilan edildi.\u00a0 Bu vasf\u0131n\u0131 \u00f6mr\u00fcn\u00fcn sonuna dek hakk\u0131yla ta\u015f\u0131d\u0131.\u00a0 \u00d6yle ki K\u0131rg\u0131zlar onun i\u00e7in g\u00fczel bir de \u00f6zl\u00fc s\u00f6z s\u00f6ylediler: \u201c2 B\u00fcy\u00fck \u00c7\u0131ng\u0131s geldi, biri k\u0131l\u0131c\u0131yla, di\u011feri kalemiyle fethetti d\u00fcnyay\u0131.\u201d <\/strong>Sonras\u0131nda her biri birbirinden k\u0131ymetli eserlerini okuyucular\u0131yla bulu\u015fturdu.<\/p>\n

Aytmatov yazarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n yan\u0131 s\u0131ra diplomat olarak da g\u00f6rev yapt\u0131.\u00a0 AB, NATO ve UNESCO\u2019da K\u0131rg\u0131zistan\u2019\u0131 temsil etti, Bel\u00e7ika\u2019da da b\u00fcy\u00fckel\u00e7i olarak bulundu.\u00a0 2008 y\u0131l\u0131nda film \u00e7ekimleri i\u00e7in geldi\u011fi Avrupa\u2019da rahats\u0131zlanan Aytmatov, Almanya\u2019n\u0131n N\u00fcrnberg \u015fehrinde, kald\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 hastanede hayata g\u00f6zlerini kapatt\u0131.<\/p>\n

Ard\u0131nda yirmiden fazla yaz\u0131l\u0131 eser, onlarca \u00f6d\u00fcl ve ni\u015fan, sayg\u0131yla an\u0131lan bir isim b\u0131rakt\u0131.\u00a0 Eserleri 176 dilde yay\u0131nland\u0131.<\/p>\n

*\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0*\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *<\/strong><\/p>\n

Cengiz Aytmatov, okudu\u011fum ilk kitab\u0131 olan Toprak Ana\u2019dan beri bende en \u00e7ok iz b\u0131rakan yazard\u0131r.\u00a0 \u00d6yk\u00fcleri yaln\u0131zca edebiyat tutkunlar\u0131 i\u00e7in de\u011fil; T\u00fck k\u00fclt\u00fcr\u00fcne, T\u00fcrk yurtlar\u0131na ve kadim T\u00fcrkistan\u2019a sevgi besleyen herkes i\u00e7in \u00e7ok \u00f6zel anlamlar bar\u0131nd\u0131r\u0131r.\u00a0 \u00d6zellikle internetin hayat\u0131m\u0131zda olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nemlerde, kadim T\u00fcrk yurtlar\u0131 hakk\u0131nda pek az \u015fey biliyorduk.\u00a0 O g\u00fcnlerde Do\u011fu Avrupa \u00fclkeleri i\u00e7in kullan\u0131lan \u201cDemir Perde\u201d<\/strong> s\u00f6z\u00fc pek de haks\u0131z bir tabir say\u0131lmazd\u0131.\u00a0 Ard\u0131n\u0131 g\u00f6remiyorduk \u00e7\u00fcnk\u00fc.\u00a0 \u0130\u015fte Cengiz Aytmatov o e\u015fsiz romanlar\u0131yla bize o perdeyi aralayan isim oldu.\u00a0 Demir Perde\u2019nin ard\u0131ndaki karde\u015flerimizin nas\u0131l bir ya\u015fam s\u00fcrd\u00fcklerini; ac\u0131lar\u0131n\u0131, sevin\u00e7lerini, a\u015fklar\u0131n\u0131, co\u015fkular\u0131n\u0131, k\u0131saca t\u00fcm duygular\u0131n\u0131, anlat\u0131labilecek en g\u00fczel \u015fekilde anlatt\u0131.\u00a0 Cemile\u2019de \u015f\u00f6yle yazm\u0131\u015ft\u0131: \u201c\u0130nsan her \u015feyi anlatamaz. \u00a0Zaten kelimeler de her \u015feyi anlatmaya yetmez.\u201d<\/strong>\u00a0 Bizim g\u00f6z\u00fcm\u00fczle kendi hik\u00e2yelerini okumu\u015f olsa belki bu c\u00fcmleyi kurmaktan vazge\u00e7erdi.\u00a0 Onun c\u00fcmleleri bizlere \u201cher \u015fey<\/strong>\u201dden fazlas\u0131n\u0131 anlatt\u0131 \u00e7\u00fcnk\u00fc.\u00a0 Umar\u0131m vefat\u0131ndan \u00f6nce birileri ona, yazd\u0131klar\u0131n\u0131n bizde yaratt\u0131\u011f\u0131 etkiyi ifade etme imk\u00e2n\u0131 bulmu\u015ftur\u2026<\/p>\n

Cemile\u2019den al\u0131nt\u0131 yapm\u0131\u015fken; Louis Aragon\u2019un Cemile i\u00e7in kulland\u0131\u011f\u0131 c\u00fcmleye kesinlikle kat\u0131ld\u0131\u011f\u0131m\u0131 s\u00f6ylemeden ge\u00e7emeyece\u011fim. \u201cD\u00fcnyan\u0131n en g\u00fczel a\u015fk hikayesi.\u201d<\/strong> demi\u015f Aragon.\u00a0 Bizden farkl\u0131 olarak, Selvi Boylum Al Yazmal\u0131m\u2019\u0131n a\u015fk\u0131 en iyi anlatan roman oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnenler de olacakt\u0131r elbette.\u00a0 A\u015fk\u0131 sorgulamas\u0131, iyili\u011fi ve eme\u011fi y\u00fcceltmesi bak\u0131m\u0131ndan ger\u00e7ekten de e\u015fsiz bir hikayedir.\u00a0 Ama dedi\u011fim gibi Cemile\u2019nin bende b\u0131rakt\u0131\u011f\u0131 iz \u00e7ok daha fazla olmu\u015ftur.<\/p>\n

Ge\u00e7ti\u011fimiz yaz yapt\u0131\u011f\u0131m K\u0131rg\u0131zistan seyahatinde K\u0131rg\u0131zlar taraf\u0131ndan Aytmatov\u2019a verilen de\u011fere bizzat \u015fahit olmak beni ger\u00e7ekten \u00e7ok mutlu etti.\u00a0 Ba\u015fkent Bi\u015fkek\u2019te, Manas Meydan\u0131\u2019nda, Manas Ata Heykeli\u2019nin tam kar\u015f\u0131s\u0131na bir heykeli dikilmi\u015f.\u00a0 \u00c7ok man\u00e2l\u0131 geldi bu tercih bana.\u00a0 \u00d6ze ba\u011fl\u0131l\u0131k ve bunun yan\u0131nda o \u00f6z\u00fcn bug\u00fcnlere aktar\u0131lmas\u0131nda \u00e7ok b\u00fcy\u00fck eme\u011fi olan yazara sayg\u0131.\u00a0 Tam da olmas\u0131 gerekti\u011fi gibi\u2026<\/p>\n

\"\"<\/p>\n

Bi\u015fkek\u2019ten Karakol\u2019a gidi\u015f yolu \u00fczerinde, \u00c7olpon Ata \u015eehri yak\u0131nlar\u0131nda, Iss\u0131k G\u00f6l k\u0131y\u0131s\u0131nda kurulan Ruh Ordo K\u00fclt\u00fcr Park\u0131\u2019nda da Aytmatov etkisini ziyadesiyle g\u00f6rebiliyorsunuz.\u00a0 Yerle\u015fkenin hemen giri\u015finde, bankta oturan bir Aytmatov heykeli kar\u015f\u0131l\u0131yor sizi.\u00a0 Ulu ruhlar\u0131n mek\u00e2n\u0131 olarak tarif edebilece\u011fimiz bu yerde Aytmatov\u2019a ait eserler ve e\u015fyalarla s\u00fcslenmi\u015f bir de ota\u011f bulunuyor. \u00a0Ota\u011fdan \u00e7\u0131k\u0131p Iss\u0131k G\u00f6l\u2019e do\u011fru y\u00fcr\u00fcd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fczde sa\u011f\u0131n\u0131zda Atat\u00fcrk heykelini g\u00f6r\u00fcyorsunuz.\u00a0 Biraz daha ilerledi\u011finizde ise ba\u015fta Beyaz Gemi olmak \u00fczere Aytmatov\u2019un hayat verdi\u011fi eserler ve karakterler \u00e7\u0131k\u0131yor kar\u015f\u0131n\u0131za.<\/p>\n

\"\"<\/p>\n

O havay\u0131 solumak tarifi imk\u00e2ns\u0131z bir haz, ilk f\u0131rsatta tatmal\u0131s\u0131n\u0131z\u2026<\/p>\n

*\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0*\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 *<\/p>\n

Cengiz Aytmatov bana g\u00f6re yaln\u0131zca K\u0131rg\u0131zistan\u2019\u0131n de\u011fil, t\u00fcm T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131\u2019n\u0131n sembol ismidir.\u00a0 T\u00fcrk Mitolojisinin o e\u015fsiz menb\u00e2andan faydalanan, hik\u00e2yelerinde bu kayna\u011f\u0131 en g\u00fczel \u015fekilde i\u015fleyen, kurtlar\u0131, marallar\u0131, atlar\u0131, ulu atalar\u0131 bizlere hat\u0131rlatan bu b\u00fcy\u00fck kalemi T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131n\u0131n edebi liderlerinden biri olarak g\u00f6rmeme hak verece\u011finizi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorum.\u00a0 Toprak Ana, Cemile, Elveda G\u00fclsar\u0131, G\u00fcn Olur Asra Bedel, Beyaz Gemi, Di\u015fi Kurdun R\u00fcyalar\u0131, ve di\u011ferleri\u2026 Hepsi birbirinden g\u00fczel hik\u00e2yeler.\u00a0 K\u0131ymetli Cengiz Aytmatov\u2019u okumal\u0131, okutmal\u0131, daha fazla insana tan\u0131tmal\u0131y\u0131z.<\/p>\n

Bu ulu kaleme sayg\u0131 ve minnetle\u2026<\/p>\n

\"\"<\/p>\n

\u201cEy Iss\u0131k G\u00f6l, yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn g\u00f6ky\u00fcz\u00fcne bakan g\u00f6z\u00fc! Sana sesleniyorum ey sular\u0131 buz tutmayan g\u00f6l! Ey kutsal ebed\u00ee varl\u0131k! Kadere h\u00fckmeden G\u00f6k Tengri, g\u00f6z\u00fcn\u00fc k\u00f6p\u00fcklerine \u00e7evirdi\u011fi zaman, duam\u0131 O\u2019na ula\u015ft\u0131ras\u0131n diye, sana sesleniyorum\u2026”<\/em><\/strong><\/p>\n

(Y\u0131ld\u0131r\u0131m Sesli Manas\u00e7\u0131)<\/p>\n

Mahir \u015eANLI<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Cengiz AYTMATOV Cengiz Aytmatov\u2019un (\u00c7\u0131ng\u0131s der K\u0131rg\u0131zlar) yazar olarak r\u00fc\u015ft\u00fcn\u00fc […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1846,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[12],"tags":[692,687,684,688,686,61,685,234,693,95,57,170,689,238,691,388,386,220,382,188,690,45,152],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1840"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1840"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1840\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1845,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1840\/revisions\/1845"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/media\/1846"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1840"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1840"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.mahirsanli.net\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1840"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}